Kształcenie na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy
Prof. dr hab. inż. Wojciech Cellary
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

W referacie zdefiniowano pojęcia: gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa wiedzy, wskazując na dwojaki charakter wiedzy: jako humanistyczne i społeczne dobro oraz jako towar, przedmiot kupna i sprzedaży. Przedstawiono społeczne uzasadnienie gospodarki opartej na wiedzy w Polsce, gdzie połowa młodzieży studiuje i uzyska wykształcenie wyższe. Następnie scharakteryzowano zapotrzebowanie na pracę w gospodarce opartej na wiedzy biorąc pod uwagę zmiany na rynku pracy w związku z komputeryzacją i robotyzacją. Na tej podstawie określono wymagane cechy przyszłych pracowników, czyli aktualne cele edukacyjne: kreatywność, komunikatywność, zdolność do współpracy i umiejętność aktualizacji wiedzy.

 

Nauczyciel wobec uczniowskiego uwikłania w sieci
Dr hab. Stanisław Dylak, prof. UAM
Uniwersytet Adama Mickiewicza

Wokół szkoły zmieniło się wiele. Pojawiły się poważne rysy na tradycyjnych systemach wartości, zmieniają się idole, autorytety i ideały jako odniesienia dla dążeń i pragnień młodych ludzi. Zachwiała się wiara w znaczenie nauki jako jedynego i najpoważniejszego stymulatora polepszania życia człowieka. Pojawiło się wiele nowych i alternatywnych źródeł wartości, wiedzy i ideałów a szkoła nie jest już jedynym, najważniejszym źródłem idei i wiedzy dla młodych ludzi. Młodzi ludzie jako klienci szkoły zmienili się bardzo, zmieniły ich elektroniczne technologie - telewizja, Internet,  komórka, zmieniły się ich mózgi, decydujące o funkcjonowaniu w świecie. 
Zmieniło się wiele – ale bardzo mało zmieniła się sama szkoła. W istocie rzeczy nie zmieniła się ona od czasów swego rozkwitu czyli czasów masowej produkcji i edukacji. Nauczyciel stoi obecnie przed ogromnym wyzwaniem, zawsze zresztą stał  przed wielkim wyzwaniem – czyli młodszym od siebie pokoleniem. Ale dzisiaj jest to wielka  jakościowa różnica międzypokoleniowa. W zasadzie nie ma już świata, ze względu na który obecna szkoła została powołana, a istnienie którego „szkoła” wydaje się ciągle przyjmować za constans.   
Chcąc być autorytetem, nauczyciel musi ograniczyć swą rolę do doradcy, przewodnika czy inspiratora, musi zejść ze sceny jako mędrzec – bo tym razem czas takiego nauczyciela definitywnie minął, przynajmniej na jakiś czas...

 

Szkoła w okowach zmieniającej się technologii – recepta na wytrwanie
Prof. dr hab. Maciej M. Sysło
Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Przed edukacją – z tradycji konserwatywną - i technologią w ciągłym i szaleńczym rozwoju stoi wyzwanie, jakie powinny być wspólne podstawy i postawy do działania w szkole, jak i w środowisku szkoły i życia uczniów i nauczycieli. Technologia, nawet ta najdoskonalsza, wymaga edukacyjnego wsparcia - sama wnosi nikłą edukacyjną wartość dodaną. Z kolei wsparcie edukacji technologią nie wykazuje wielkich korzyści, na miarę możliwości stosowanej technologii. Ponadto szkoła, na drodze do e-szkoły, nie może zgubić nikogo, ani ucznia, ani nauczyciela.
Wystąpienie będzie poświęcone przedstawieniu modelu działania, w którym rozwój technologii w szkole zapewnia również pogłębioną realizację celów kształcenia i wychowania, uzupełnionych kompetencjami, jakie oczekuje społeczeństwo od wchodzących w dorosłe życie młodych ludzi.


O potrzebie edukacji medialnej
Dr hab. inż. Janusz Morbitzer, prof. UP
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

Współczesny człowiek żyje w świecie mediów elektronicznych, przede wszystkim Internetu, telewizji i telefonii komórkowej. Ta nowa sytuacja jest ważnym i pilnym wyzwaniem dla współczesnej edukacji.
W referacie przedstawione zostaną liczne argumenty przemawiające za koniecznością realizacji w szkołach wszystkich szczebli edukacji medialnej, mającej na celu przygotowanie do dobrego funkcjonowania w świecie mediów – zarówno w funkcji refleksyjnego i krytycznego odbiorcy, jak i odpowiedzialnego twórcy przekazów medialnych, w tym także przygotowanie do wykorzystywania mediów w procesie kształcenia i samokształcenia. Istotnym elementem tego przygotowania jest świadomość i znajomość zagrożeń ze strony mediów.
Ukazany zostanie społeczny, kulturowy, filozoficzny i edukacyjny kontekst mediów oraz ich oddziaływanie na społeczeństwo i jednostkę, w tym szczególnie istotny wpływ telewizji na percepcję informacji internetowej.
Przedstawiona zostanie propozycja modelu edukacji medialnej, uwzględniającego najnowsze osiągnięcia technologiczne oraz wiedzę z zakresu funkcjonowania mózgu ludzkiego.

 

Nowa edukacja dla pokolenia sieci
Zdzisław Nowakowski
Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu

Wśród meta trendów globalnej edukacji wskazuje się między innymi na:

  • Wspólne tworzenie wiedzy i dzielenie się nią.
  • Łączenie się ludzi poprzez sieć.
  • Upowszechnienie elektronicznych platform edukacyjnych.

Faktem stały się nieformalne narodziny „Pokolenia sieci” (Net Generation), dla którego naturalnym środowiskiem życia stał się komputer i Internet. Potwierdzają to badania przeprowadzone przez Ośrodek Badań Młodzieży Uniwersytetu Warszawskiego, z których wynika, że młodzież najczęściej informacji na interesujące tematy poszukuje w Internecie (77%), a nie u nauczyciela (19%). Co należy zatem zrobić, aby nie następował coraz większy rozdźwięk pomiędzy postrzeganiem rzeczywistości przez dorosłych (nauczycieli) oraz dzieci i młodzież (uczniów)? Wystąpienie będzie próbą odpowiedzi na tak postawione pytanie.        
Przede wszystkim należy dostrzec nową role nauczyciela, który obecnie przyjmuje rolę organizatora procesu dydaktycznego przez podsycanie naturalnej ciekawości, zachęcanie do poszukiwań i zadawanie pytań, pozostawienie czasu na znalezienie odpowiedzi i wreszcie pomaganie uczniowi.



Od szkoły do e-szkoły czyli wyzwania edukacji XXI wieku
Ryszard Stefanowski
Ogólnopolska Fundacja Edukacji Komputerowej

W roku 2006 w Fundacji podjęliśmy pierwszą próbę opracowania programu rozwojowego pod nazwą e-Szkoła Wielkopolska. Nasz cel był prosty: rozpocząć prace nad przygotowaniem szkół do planowego działania na rzecz włączenia technologii informacyjnej do pracy całej szkoły.  Nie chodziło tylko o rewolucję techniczną. Program e-Szkoły ma trzy główne filary, których rozwój musi być zrównoważony są to:

  • Infrastruktura dostępowa na poziomie szkoły i usługi sieci lokalnej,
  • Usługi i treści niezbędne do wspomagania zajęć i komunikacji z uczniami i rodzicami,
  • Kształcenie nauczycieli i zarządzanie zmianą związaną z wprowadzeniem technologii.

Aby nauczyciele mogli korzystać z technologii na lekcjach musieli mieć do niej fizyczny dostęp. Opracowaliśmy projekt małej serwerowni wyposażanej w szerokopasmową sieć radiową na terenie całej szkoły. Założyliśmy mobilność użytkowników i dynamicznie zmieniające się potrzeby w zakresie liczby komputerów i terminali niezbędnych do przeprowadzenia różnych rodzajów zajęć. W pierwszym pilotażu udział wzięło 26 szkół. W szkołach tych zrealizowano część techniczną wyposażając dodatkowo pewną grupę nauczycieli (od 15-20 osób) w komputery przenośne oraz projektory multimedialne. Efekty tego kroku przeszły nasze oczekiwania. Nauczyciele bez naszej pomocy szybko zagospodarowali otrzymaną technologię. Już po roku większość zaangażowanych do projektu nauczycieli nie wyobrażało sobie, że można pracować inaczej.
„Drugi filar” był znacznie trudniejszy. Dopiero w roku 2009 korzystając z funduszy unijnych udało nam się uruchomić projekty edukacyjne, w ramach których wyposażyliśmy szkoły w platformę edukacyjną i portal dostarczający interaktywne zasoby edukacyjne. Naszymi partnerami technologicznymi są: norweski Fronter będący jednym z liderów europejskich platform edukacyjnych i gdańska firma Young Digital Planet, która dostarczyła platformę z zasobami Nauczyciel.pl, partnerem naukowym projektu został Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zespół naukowców z różnych dziedzin włączył się do pracy z nauczycielami i młodzieżą. W 75 szkołach wielkopolski 375 zespołów uczniowskich realizuje bardzo różne projekty o charakterze interdyscyplinarnym obejmujące nauki przyrodnicze. Wszystkie zespoły bez względu na wybrany temat muszą „opisać cyfrowo” swój projekt. Opisanie polega na stworzeniu serwisu internetowego na temat projektu na platformie edukacyjnej oraz umieszczenie w nim krótkiego filmu prezentującego proces budowania projektu.
„Trzeci filar” - w obszarze kształcenia zrealizowaliśmy warsztaty, seminaria i dwie konferencje  przygotowujące nauczycieli do używania oprogramowania, które dostają do dyspozycji. Zależało nam na tym, aby nauczyciele zaakceptowali „pracę w chmurach” (ang. cloud computing) czyli całkowite odmiejscowienie używanych programów, treści i własnych prac, które zamiast  na lokalnym dysku zapisywane są gdzieś na zewnętrznych serwerach. Ważne było też, aby nauczyciele zrozumieli że technologia nie jest celem realizowanego projektu i pełni tylko służalczą rolę wobec stosujących ją uczniów i ich nauczycieli. Wszystkie działania podjęte w „trzecim filarze” miały wzmocnić i utrwalić zachodzącą zmianę polegającą na tym, że „coś” od dzisiaj robimy inaczej, a po pewnym czasie nie wyobrażamy sobie że może być jak dawniej.
Nasze doświadczenia wskazują na pozytywne oddziaływanie programu poprzez wzmocnienie pozycji nauczyciela, który dostał do ręki narzędzia całkowicie akceptowane przez młodzież. Ważnym aspektem projektu jest zwiększenie atrakcyjności pracy z uczniami poprzez włączenie do nauki Internetu będącego naturalnych środowiskiem życia pokolenia cyfrowego. Praca przez projekt i rozszerzenie przestrzeni wolności dokonywania wyboru uwolniła wielki potencjał i energię młodzieży udowadniając możliwość, jakie tkwią w zmodernizowanej szkole.

 

Rola szkoły i nauczyciela w zapewnieniu bezpieczeństwa uczniów w cyberprzestrzeni
Rafał Lew-Starowicz
ekspert ds. bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie

W prezentacji zostanie przedstawiony szeroki katalog zagrożeń występujących
w Internecie, z którymi potencjalnie może zetknąć się uczeń, aktualne statystyki - wyniki przeprowadzonych badań, ukazujące skalę problemu zagrożeń dzieci i młodzieży przy korzystaniu z komputera i Internetu.
Ponadto, w prezentacji zostaną omówione metody niwelowana przez szkoły, wpływu zagrożeń występujących w Internecie na uczniów oraz środki zaradcze podejmowane przez instytucje publiczne, we współpracy z sektorem organizacji pozarządowych.
Na zakończenie ukazane zostaną dostępne narzędzia edukacyjne, z których mogą nieodpłatnie korzystać nauczyciele, podczas prowadzenia zajęć profilaktycznych, w tym, szeroka gama materiałów w postaci poradników, scenariuszy zajęć, filmów, gier, przeznaczonych dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponad gimnazjalnych.
Wystąpienie ma na celu uświadomienie pedagogom problemów, związanych z rozwojem mediów elektronicznych i ich oddziaływania na dzieci i młodzież a także zachęcić szkoły do podejmowania edukacyjnych działań profilaktycznych, skierowanych do uczniów i ich rodziców, jako najskuteczniejszego sposobu neutralizowania niebezpieczeństw internetowych.

 

Jak zwiększyć efektywność uczenia się w dzisiejszej szkole?
Marek Szurawski
Akademia Ecce Homo XXI w Lublinie

Tak zwane „przełomy” w różnych dziedzinach nauki i techniki, wyznaczające kamienie milowe w rozwoju cywilizacji to bardzo często powrót do idei znanych, ale zapomnianych lub odkrywanych na nowo, tyle, że wzbogaconych o  doświadczenia i wiedzę czasów współczesnych. Tak jest w przypadku sztuki skutecznego uczenia się i zapamiętywania, której podwaliny położyli starożytni Grecy i które stały się podstawą współczesnego systemu, zwanego Accelarated Learning.
Co odkryli współcześni Arystotelesa, Platona i Ajschylosa, i oni sami? Drogą genialnej intuicji, przy okazji? Że o sprawnym, szybkim uczeniu się decydują przede wszystkim bujna nieskrępowana wyobraźnia i siła naszych skojarzeń. Wiedza czyli pamięć, w połączeniu z energią wyobraźni rodzą również nasz potencjał twórczy. Grecka bogini pamięci - Mnemozyna, Zeus i 9 Muz  - ich potomstwo - tak naprawdę zamieszkali w synergicznie współpracującej lewej i prawej półkuli ludzkiego mózgu.  I w tym względzie do dzisiaj właściwie nic się nie zmieniło, z wyjątkiem, być może, szczegółów technicznych i metodycznych, no i rzeczy najważniejszej: żeśmy skutecznie naukę Greków zapomnieli, odchodząc w stronę nagminnego wykorzystywania pamięci mechanicznej, czyli żmudnego powtarzania i zwykłego kucia....

Najwyższy czas na „przełomową” powtórkę:
Warunek 1: rozwijaj i wykorzystuj pełnię danego Ci potencjału.
Warunek 2: stosuj własne strategie uczenia się:
Warunek 3: poznaj i stosuj nowoczesne techniki pracy umysłowej:
Warunek 4: ucz się w stanie relaksu.
Warunek 5: zadbaj o środowisko sprzyjające pracy mózgu.
Warunek 6: miej odpowiednie zasoby energii psychofizycznej.

 

Każde dziecko jest zdolne, czyli teoria inteligencji wielorakich w szkole
dr Aldona Kopik
Uniwersytet Humanistyczno - Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach

Współczesna szkoła urzeczywistniając nowoczesne koncepcje wychowania musi uwzględniać zmieniające się potrzeby wychowanków, musi sprzyjać rozwojowi możliwości indywidualnych każdego ucznia i przygotowywać do życia w ciągle zmieniającej się rzeczywistości. Pierwszy etap kształcenia jest okresem szczególnym, gdyż pierwsze lata doświadczeń szkolnych decydują o przyszłych losach dziecka, dostarczają elementarnej wiedzy o świecie, wyznaczają stosunek do nauki i kształtują poglądy. Sformułowana przez Howarda Gardnera teoria inteligencji wielorakich wzbogaca ofertę istniejących modeli pracy z dzieckiem i może stanowić podstawę do zmiany modelu edukacji. Teoria Gardnera daje podstawę zrozumienie wpływu wszechstronnej stymulacji na rozwój dziecka. Istotą projektu „Pierwsze uczniowskie doświadczenia droga do wiedzy” jest wielokierunkowe i wieloaspektowe wspieranie rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego, fizycznego i motorycznego najmłodszych uczniów.

 

Innowacje pedagogiczne w szkołach województwa podkarpackiego
Tadeusz Polański
Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli

Motto: „Iść za marzeniem i znowu iść za marzeniem i tak zawsze, aż do końca” – Joseph Conrad

Przed współczesną szkołą stoją nowe wyzwania i zadania.  Zmieniają się treści i cele kształcenia, a tradycyjne metody pracy z uczniami nie zawsze dają satysfakcjonujące efekty. Nie wystarcza wyposażyć ucznia w odpowiedni zasób wiedzy z różnych dziedzin życia. Ważne są też umiejętności i postawy. „Zachodzi  potrzeba zaprojektowania i wdrożenia zmian, które zapewnią lepsze efekty kształcenia”.
Od szkoły wymaga się, by pamiętała o stwarzaniu swoim wychowankom klimatu bezpieczeństwa i poczucia godności, możliwości wszechstronnego i optymalnego rozwoju wszystkich dyspozycji poznawczych, w tym głównie zdolności twórczego myślenia. Wchodząca do szkół nowa podstawa programowa, stawia nauczycieli wobec konieczności weryfikacji dotychczasowych sposobów nauczania i poszukiwania nowych niekonwencjonalnych form.
Może to będą innowacje.
Jedna z definicji mówi:
„Innowacje pedagogiczne rodzą się zwykle jako wyniki inicjatywy nauczyciela (zespołu nauczycieli), zamierzającego rozwiązać dany problem. Jeśli stosowane dotąd metody i techniki pracy nie wystarczają do realizacji zadań lub wprost zawodzą, szukamy rozwiązań alternatywnych, które – jeszcze nie sprawdzone – niosą ze sobą ryzyko niepowodzenia, ale również stwarzają szansę sukcesu. (J. Radziewicz)”
W książce „Sztuka innowacji” (Tom Kelley i Jonathan Litman), autorzy podają metodologię innowacji w pięciu  etapach poczynając od zrozumienia potrzeb klienta, poprzez obserwację, wyobrażenie sobie nowych usług i korzystających z nich, ocenę i udoskonalenie do wdrażania włącznie. I tu ważnym elementem jest stworzenie klimatu sprzyjającego podejmowaniu działań innowacyjnych.
Prof. Krzysztof J. Szmidt (na konferencji „Działalność innowacyjna w szkole” – Czudcu, grudzień 2008 r.) wymienił cechy sprzyjające rozwojowi innowacyjności w organizacjach społecznych:

  1. Systematycznie zbiera się nowe pomysły, opracowuje je i dyskutuje o nich w bezpiecznej, otwartej atmosferze.
  2. Odbywa się wiele zebrań roboczych, na których każdy pracownik może zgłosić pomysł na innowację.
  3. Nie krytykuje się przedwcześnie nowych pomysłów i nie używa „idea killers”.
  4. Pracowników zgłaszających lub realizujących innowacje nagradza się premiami finansowymi lub nagrodami rzeczowymi.
  5. Przełożeni dostrzegają pozytywne cechy pomysłów, nawet tych nie do końca dopracowanych i doskonałych.
  6. Nowe i użyteczne pomysły są systematycznie wdrażane do praktyki edukacyjnej.
  7. Powołuje się specjalne zespoły innowacyjne, złożone z przedstawicieli różnych specjalności (także pracowników biurowych szkoły), do generowania nowych rozwiązań i ich późniejszego wdrażania.
  8. Przełożeni zachęcają na co dzień pracowników do pomysłowości i zgłaszania rozwiązań modyfikujących treści, programy lub metody nauczania i wychowania, a także zarządzania placówką.
  9. Wiem, gdzie lub u kogo złożyć notatkę o nowym pomyśle na innowację – w instytucji istnieją banki innowacji.
  10. Pracowników systematycznie szkoli się w zakresie kreatywności i innowacyjności.
  11. Koledzy wspierają innowatora, podchwytują jego pomysły i je rozwijają – tworzy się „umysł grupowy”.
  12. Szczególnie nowatorskie i użyteczne pomysły nagłaśnia się w szerszym środowisku społecznym, a także ponadlokalnym. O udanej innowacji jest głośno!

Czy dla szkół na Podkarpaciu innowacje pedagogiczne są kierunkiem rozwoju? Czy nauczyciele są przygotowane do ich planowania i realizacji? Czy mamy w tym zakresie pozytywne doświadczenia? To podstawowe pytania na które musimy znać odpowiedzi.